Spacer po szpetalskim cmentarzu … Pietrkiewicz, Rutkowski … kim byli?
To miał być spacer po lesie, ale nie wiadomo czemu weszłam na cmentarz parafialny w Szpetalu Górnym. Może przyciągnął mnie widok złotych drzew nad grobami, połyskujących mieniącymi się w słońcu liśćmi, a może ktoś mnie wołał, choć mogił bliskich tam nie mam.
Przypomniałam sobie, że na szpetalskim cmentarzu pochowano Jerzego Pietrkiewicza, pochodzącego z Fabianek poetę, pisarza, badacza literatury, profesora Uniwersytetu Londyńskiego i jedynego na świecie tłumacza, którego oficjalnie upoważniono do przekładu poezji Karola Wojtyły na język angielski. Choć w naszym kraju jego twórczość jest mało znana, to w literaturze postać wybitna i ceniona.
Jerzy Pietrkiewicz urodził się w rodzinie chłopskiej, 29 września 1916 roku, w Fabiankach. Ukończył Gimnazjum im. Długosza we Włocławku, a studia podjął w Warszawie. Publikował swoje wiersze na łamach pism: „Kuźnia Młodych”, „Okolica Poetów” czy „Prosto z Mostu”. Po wybuchu II wojny światowej, we wrześniu 1939 roku, wyjechał z okupowanego kraju i przez Rumunię oraz Francję dostał się do Wielkiej Brytanii. Tam, w roku 1944 ukończył najstarszy szkocki uniwersytet w St. Andrews sięgając po magisterium z angielskiej literatury średniowiecznej. Doktorat obronił w 1947 roku na Kings College w Londynie. Potem został profesorem i kierownikiem Departamentu Języków i Literatur Słowiańskich na Uniwersytecie Londyńskim, gdzie w latach 1950-1979 wykładał literaturę polską. Niektórzy badacze polskiej literatury określają go jako „Drugiego po Conradzie mistrza słowa angielskiego i polskiego”.
Zmarł 26 października 2007 roku w Londynie, ale został pochowany w Polsce. 17 listopada 2007 roku spoczął w rodzinnym grobie w Szpetalu Górnym, obok swoich rodziców i ukochanej siostry Janiny. Na cmentarnym pomniku położono marmurową księgę z dwujęzycznym napisem „Śp. Jerzy Pietrkiewicz 29 IX 1916 – 26 X 2007. Garść jego prochów tutaj. Zostaw im okruch modlitwy”.
Kilkanaście spotkanych osób nie wiedziało gdzie jest grób Piertkiewicza i kim on był. To dziwne, bowiem jest on patronem Szkoły Podstawowej w Fabiankach, gdzie znajduje się Izba pamięci poświęcona pisarzowi, a Gminna Biblioteka Publiczna w Fabiankach posiada bogate zbiory publikacji prof. Pietrkiewicza. Biblioteka ta znajduje się w starym budynku dawnego Urzędu Gminy, którego pisarzem gminnym (sekretarzem) w latach dwudziestych ubiegłego stulecia był ojciec przyszłego pisarza Jan Pietrkiewicz. W tym domu właśnie 29 września 1916 roku urodził się i mieszkał w dzieciństwie Jerzy Pietrkiewicz.
Dopiero bratanica pisarza Janina Pietrkiewicz-Milczarek wskazała mogiłę. Od niej dowiedziałam się, że, zgodnie z wolą pisarza tylko „Garść jego prochów” znajduje się na szpetalskim cmentarzu, bowiem druga ich część jest w sanktuarium Matki Boskiej Skępskiej w Skępem w powiecie lipnowskim. Tam na marmurowej tablicy w krużgankach klasztoru ojców bernardynów, którą odsłonięto 7 września 1989 roku znajduje się też wiersz Jerzego Pietrkiewicza „Modlitwa do Matki Boskiej Skępskiej na dzień 8 września”.
Pył niepamięci pokrywa wiele mogił. Kolejną, która zwróciła moją uwagę to okazały, ale już niszczejący pomnik wystawiony Zdzisławowi Rutkowskiemu h. Pobóg. Kim był?
Zdzisław Rutkowski h. Pobóg urodził się 10 kwietnia 1861 r. w Szpetalu Górnym, zmarł 10 stycznia 1927 r. Był ziemianinem, właścicielem majatku w Szpetalu Górnym, hodowcą, działaczem gospodarczym.
Studiował górnictwo na Uniwersytecie w Petersburgu, ale choroba ojca Artura (ok. 1836-1885) zmusiła go do przerwania studiów i objęcia w 1885 r. gospodarstwa w Szpetalu. Był aktywnym działaczem Gubernialnego Towarzystwa Rolniczego w Płocku oraz Okręgowego Towarzystwa Rolniczego Ziemi Dobrzyńskiej. Od 1914 r. aż do śmierci był prezesem Rady Warszawskiego Syndykatu Rolniczego, a od 1918 r. - prezesem zarządu Fabryki Cykorii „Gleba” we Włocławku. Założył też bekoniarnię w Czerniewicach.
Jego żoną była Emilia Wittke-Jeżewska (1863- 1952), córka Anastazego, właściciela majątku Skrwilno. Ślub wzięli ok. 1880 r. Mieli synów: Artura Franciszka i Szczęsnego oraz córki: Antoninę i Zofię.
Syn Szczęsny Rutkowski (ur. 15 sierpnia 1887 w Szpetalu Górnym k. Włocławka, zm. 2 grudnia 1940 w obozie koncentracyjnym w Dachau) był znanym malarzem, publicystą i krytykiem artystycznym.
Idąc dalej zatrzymałam się przy zadbanej mogile Jerzego Krajewskiego. Jurek to mój dobry sąsiad, właściciel sklepu spożywczego, w którym nie tylko się kupowało, ale toczyło wiele ciekawych rozmów.
Spoczywajcie w pokoju, niech pył niepamięci nie spadnie na Wasze mogiły.
(jp)
Spacer po szpetalskim cmentarzu
