„Muzeum na Kółkach” gościło w Izbicy Kujawskiej

Wystawa edukacyjna – ruchoma ekspozycja poświęcona Żydom polskim, to dzieło Muzeum Historii Żydów Polskich. Od czerwca 2014 do kwietnia 2016 r. odwiedzi ogółem 47 miast polskich. Odwiedziła już Izbicę Kujawską.

Trasa nr 3 wystawy „Muzeum na Kółkach” nie ominęła miast województwa kujawsko-pomorskiego. Najpierw wystawa gościła Izbicy Kuj., później w Gniewkowie. Zainstalowana w dniach 7-9 września w Izbicy Kuj. na tzw. placu targowym, swą ekspozycją wprowadziła zainteresowanych w historię, kulturę, religię i tradycję społeczności żydowskiej, zamieszkującej ziemie polskie od czasów średniowiecza aż po jej kres, mający miejsce w latach drugiej wojny światowej. Edukatorkami, pracownicami muzeum, które na czas wystawy przybliżyły uczestnikom dzieje Żydów polskich na przestrzeni tysiąca lat, były Zofia Biernacka, Anna Dybała i Jagna Kofta. Ruchomej ekspozycji towarzyszyły warsztaty, pokazy, projekcje filmów, spacery edukacyjne oraz spotkania, które odbywały się w różnym miejscach i instytucjach znajdujących się na terenie miasta. Współrealizatorem „Muzeum na Kółkach” w Izbicy Kuj. była Fundacja Ari Ari z Bydgoszczy, na czele z koordynatorką akcji Ewą Kubską-Oleksy i prezesem Longinem Graczykiem. Partnerami lokalnymi fundacji były następujące instytucje i firmy: Urząd Miejski, Biblioteka Publiczna, Zespół Szkół im. Jana Kasprowicza, Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, Gimnazjum im. Augustyna Słubickiego, Pizzeria K-2 i Pub „Piwnica”. Jeszcze 6 września, tj. w dniu instalacji wędrującej ekspozycji, w izbickiej pizzerii odbyły się warsztaty kulinarne pn. „Orient nad Wisłą. Kuchnia Żydów polskich w teorii i praktyce”. Zajęcia z liczną grupą przybyłych osób prowadził Maciej Jan Mazurkiewicz, historyk, prawnik i podróżnik. Dzień później, niemal chwilę po oficjalnym otwarciu wystawy, został zainaugurowany pierwszy spacer szlakiem żydowskim w Izbicy Kuj. Przewodnikami byli uczniowie miejscowego gimnazjum, finaliści „Szkoły Dialogu 2013”. Wspomógł ich miejscowy historyk, zainteresowany tą tematyką. W wędrówce, która miała na celu odtworzenie najważniejszych miejsc dawnego izbickiego sztetla, w tym przypomnienie o nietuzinkowych postaciach żydowskiej Izbicy, głównie z okresu Holocaustu, wzięło udział około 60 osób. Jeszcze tego samego dnia na miejscu instalacji wystawy, Anna Wieradzka, psycholog, teolog i instruktor tańca, owładnęła przez trzy godziny zainteresowanych izbiczan i przyjezdnych tajnikami tańca hebrajskiego. Następne dwa dni, to kolejne spacery szlakiem żydowskim, pod przewodnictwem uczniów z miejscowego gimnazjum i zespołu szkół średnich. Nad sprawnym ich przebiegiem czuwali nauczyciele Wanda Wąsik i Rafał Bąk. Pizzeria, pub i biblioteka wcieliły się parokrotnie w rolę kin, w których odbyły się pokazy pofestiwalowe 10. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego „Żydowskie Motywy”. W miejscach tych odbyły się również  liczne konkursy plastyczne. W poniedziałek, 8 września w izbickiej podstawówce miał miejsce warsztat dla uczniów pn. „Mały, Wielki Teatr”. Dzień później w zespole szkół średnich odbył się warsztat z kultury i historii żydowskiej pn. „Alef-bet - poznaj hebrajski alfabet”. Wszystkie te zajęcia poprowadziła A. Dybała. W poniedziałek i wtorek, J. Kofta prowadziła w bibliotece i w zespole szkół warsztaty pn. „Bejt Jehudi - przez wieki w żydowskim domu”. Wszystkie one cieszyły się wielkim zainteresowaniem. Izbiczanka Agata Kupracz, prywatnie zainteresowana tematyką żydowską oraz stosunkami polsko-ukraińskimi, oprowadziła uczniów z Miejskiego Zespołu Szkół z Radziejowa uliczkami miasta po śladach żydowskich. W tym miejscu warto wspomnieć, że zainteresowanie „Muzeum na Kółkach” przekroczyło ramy terytorialne miejsca jego instalacji. Dla przykładu, w spacerach edukacyjnych wzięli udział przyjezdni z Warszawy, Poznania, Bydgoszczy, Torunia, Włocławka, Koła, Konina, Kleczewa, Lubrańca, Przedcza i Chodcza. 
 Ostatniego dnia na dwie godziny przed zamknięciem wystawy, odbyło się  spotkanie w bibliotece, które miało na celu podsumowanie wszystkich wydarzeń z „Muzeum na kółkach” w Izbicy Kuj. W rozmowach o żydowskiej Izbicy, prowadzonych przez dziennikarza toruńskich „Nowości” Jana Oleksego, udział wzięli Stanisław Jakszewski, pamiętający przedwojenną Izbicę oraz Przemysław Nowicki, historyk zainteresowany żydowską diasporą na ziemiach polskich w XIX i XX w.  -Spotkanie przebiegło w niezwykle miłej atmosferze – powiedziała na koniec E. Kubska-Oleksy. -Wspomnienia mieszkańca Izbicy przeplatały się z faktami historycznymi wprawiając słuchaczy w zdumienie, rozbawienie, ale też i smutek... Również z tego powodu, że projekt dobiegł końca. I jeśli idea mobilnego Muzeum Historii Żydów Polskich nie pozostawi trwałego śladu w miejscowej pamięci o tutejszych Żydach, to z pewnością przyczyni się do spopularyzowania działań edukacyjnych tej całkiem jeszcze młodej instytucji w tutejszych instytucjach oświatowych i kulturalnych oraz wśród osób prywatnych zaangażowanych w ten wyjątkowy projekt.

 Przemysław Nowicki
Fot.  Longin Graczyk, Fundacja Ari Ari